Autorke prve metodologije za proučavanje srpske etno muzike, koje su prikupljale, zapisivale i proučavale na naučnoj osnovi tradicionalne srpske pesme i igre bile su sestre Ljubica i Danica Janković. Tu svoju praksu započele su 30-tih godina XX veka. Bile su prve žene Srbije koje su se bavile etnomuzikologijom.

Svoj rad prikazale su u naučno-istraživačkom radu kroz knjige „Narodne igre“ za period od 1934 do1964. godine. Te knjige postale su nacionalna vrednost od neprocenjivog značenja. Njime su trajno očuvane predstave i slike o srpskom narodu i njegovoj tradiciji.

A ko su zapravo bile Sestre Janković

One potiču iz vrlo znamenite, intelektualne porodice, a roditeljske familije, i po očevoj i po majčinoj liniji, Srbiji su podarile mnoštvo značajnih ličnosti iz oblasti nauke i kulture. Među njima su književnici, istoričari, naučnici, sveštenici, kulturolozi i muzikolozi…

Sestre Janković – Fotografije © Legat sestara Janković – Narodna biblioteka Srbije

Hajde da se malo bolje upoznamo sa ovim fantasničnim ženama.

Starija sestra Ljubica rođena je 08.07.1894 godine u Aleksincu, a mlađa Danica 19.05.1898 u Lešnici. Gimnaziju su završile u Beogradu, a kasnije Filozofski fakultet, na odseku za jugoslovensku i uporednu književnost, srpsku istoriju i srpski jezik. Ljubica je fakultet završila 1920. godine, dodatno usavršavajući grčki jezik, a u periodu 1922 – 1923 godine studirala je u Austriji, Nemačkoj, Francuskoj i Engleskoj. Danica je diplomirala 1922. godine uz dopunsko usavršavanje francuskog i engleskog jezika. U periodu od 1922-1924 školovala se na prestižnom univerzitetu Oksford u Engleskoj.

Pedagoški rad bio je značajan deo poslovne karijere za obe sestre. Ljubica je bila profesor u gimnaziji u Beogradu do 1939. godine, a Danica profesor gimnazije u Tetovu i u Beogradskoj učiteljskoj školi do 1931. godine, posle čega, od 1931-1951 godine će radirati u Univerzitetskoj biblioteci.

Posvećenost i ljubav – dobitna kombinacija

Jedna od najznačajnijih osobina obe sestre bila je njihova neiscrpna posvećenost poslu kojim su se bavile. Takođe, ljubav prema onome što rade i i želja da saznaju što više i da uče “gurala” ih je napred, mnogo ispred žena (pa i muškaraca) tog vremena. Ljubica je, takođe bila i odličan izvođač na violini i klaviru, a mlađa Danica na violončelu. Zanimljivo je, a i ne tako često i u svetu i kod nas, da se dve rođene sestre posvete istoj naučnoj oblasti i da u istom trenutku postignu vrhunske rezultate.

Svoj pionirski, etnomuzikološki rad započele su potpuno svesne da srpske narodne pesme i igre predstavljaju ogromno nacionalno i umetničko blago koje mora biti sačuvano od zaborava.

Sa velikim entuzijazmom krenule su najpre u sakupljanje srpskih narodnih igara, melodija i pesama. To je zahtevalo obiman terenski rad širom Srbije, Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Dalmacije, Slavonije…Delimično već na terenu, a najviše po povratku, sestre Janković su sprovodile istraživanja i sistematizaciju, kao i arhiviranje sakupljene građe. 1934. godine je objavljeno i njihovo prvo zajedničko delo pod nazivom „Narodne igre“ u kojoj će je prikazan njihov originalni sistem i metodologiju predstavljanja najvažnijih karakteristika srpskih nacionalnih igara.

Ovo pionirsko delo visoko je ocenjeno kako od domaće naučne javnosti, tako i od strane prestižnih evropskih časopisa, kao na primer „Journal of the International Folk Music Council”, London 1952. Njihov sistem beleženja i opisivanja nacionalnih igara visoko je ocenjen. A ova visoke ocene svetske naučne javnosti samo su bili dodatni podstrek za njihovo dalje sakupljanje, istraživanje, stručna opisivanja i sistematizaciju sve većeg srpskog folklornog sadržaja.

Ljubica i Danica sa majkom Dragom i ocem Stanislavom – Fotografije © Legat sestara Janković – Narodna biblioteka Srbije

Bio je to težak, mukotrpan, pionirsko-istraživačko-operativni posao, koji će rezultovati u kompletiranju dva nova, autentična dela, objavljena 1937. godine „Narodne igre II“ i 1939. godine „Narodne igre III“. S obzirom da značaj i kvalitet njihovog rada, Etnografski muzej je otvorio odeljenje za narodne igre, a Ljubica je pozvana da bude spoljni saradnik. Ona je tu ponudu prihvatila i na tom poslu radila 11 godina kada osniva i Nacionalni arhiv o narodnim igrama. U međuvremenu Danica je 1947. godine postavljena za naučnog saradnika Etnografskog instituta pri SANU. Time njihov istraživačko-operativni rad dobija još snažniju nacionalnu i državnu podršku. Za to vreme biće objavljeno još pet knjiga „Narodnih igara”.

Naučni rad sestara Janković je vremenom značajno prelazio okvire lokalne, pa ček i regionalne. One su postale afirmisane naučnice čija su dostignuća bila na svetskom nivou, a 1963. godine biće primljene u SANU.

Sestre Janković su godinama bile članice više značajnih međunarodnih organizacija. Obe su bile članice Međunarodnog arhiva za igru u Parizu, Međunarodnog odbora za folklornu muziku u Londonu kao i Nacionalnog komiteta za folklornu umetnost SAD. Danica je bila i član Engleskog društva za narodne igre.

Nažalost, kao i mnogi drugi zaslužni srpski naučnici, sestre Janković neopravdano su “sklonjene” u zaborav od srpske javnosti iako je njihov pionirski istraživački rad i sveukupni doprinos prepoznavanja, sistematizacije i očuvanja naše nacionalne umetnosti i tradicije nemerljiv. Njihovi radovi su bukvar za proučavanje i karakterizaciju naših narodnih pesama i igara i danas.

U radnoj sobi u Podrinjskoj 4 – Fotografije © Legat sestara Janković – Narodna biblioteka Srbije

Sestre Janković su bile glas osvešćivanja, glas protiv zaborava i hram koji čuva nacionalni srpski folklor, a sve to pre više od 80 godina, kada to nije bilo toliko prihvatljivo i “opravdano” što još više podiže značaj njihovih dela.

Sestre Janković bile su nerazdvojne u svemu. Živele su u porodičnom domu, u Beogradu, u Podrinjskoj ulici br.2. Bile su vrlo bolešljive prirode, ali ih to nije sputavalo da danima i satima provode na terenima i da budu maksimalno posvećene istraživanjima.

Danica je umrla 18.4.1960. godine, a Ljubica 3.5.1974. Legendarne sestre Janković počinju u porodičnoj grobnici na beogradskom Novom groblju.

Naslovna slika: Pinterest