O srpskoj srednjevekovnoj muzici danas možemo saznati samo iz sačuvanih tekstova, jer nema sačuvanih notnih zapisa. Ona je bila neodvojivi deo zabava, ceremonija i svečanosti. Mogla se čuti na dvorovima, u kućama bogatijeg građanstva i na narodnim zborovima. Bila je tu i u ratnim pohodima, kao i u trenucima kada se su se ispraćali pokojnici. Naravno bila je prisutna i u crkvenom životu srpskog naroda.
U doba Nemanjića, život u Srbiji nije se mnogo razlikovao od života ostalih naroda Evrope. Tako je i muzika imala isti znalaj i važnost kao i u zapadno-evropskim zemljama.
Društvo za koje je pisano Miroslavljevo jevanđelje, freskoslikari i obrazovani ljudi u doba kralja Milutina, imali su svoja pozotišta i pozornice na kojima se slušala muzuka. Kada su priređivali gozbe u dvorovima i bogatijim kućama, muzika je bila neizostavni deo tih zabava.
Putujući muzikanti
Svetovna, profana ili ne verska muzika (svetovan znači biti odvojen od religije) koja se razvijala u narodu, bila je muzika putujućih muzičara (žonglera, špilmana, trubadura, truvera). Oni su koristili lako prenosive muzičke instrumente: bubanj, harfa, blok-flauta i gajde. Kod nas su se zvali gudci, sviralnici i skomrasi.
Ova kategorija muzičara i orkestara bila je poznata u feudalno vreme. U delu nomokanona koje je preveo Sveti Sava kao Ilovačka krmčija, pominju se špilmani, a objašnjava da su to glumci, svirači, plesači i gudači. Ovaj termin se odomaćio i kod nas, a potiče iz nemačkog jezika. Smatra se da je ta reč “ušla” u narod zbog prisustva nemaca u najamničkoj vojsci Nemanjića, a i zbog krstaša koji su prolazili kroz južnoslovenske zemlje.
Špilmani su glumili, pevali, igrali i svirali. Njihovu delatnost (muziku, tematiku pesama i instrumente) crkva nije odobravala. Pevali su o ljubavi, težnji za srećnim životom, političke satire, igre i dramska dela. Ova vrsta muzike razvila se u srednjem veku.
Špilmani su u društvenoj hijerarhiji bili na najnižem stupnju. Bili su poklanjani i davani drugim vlasnicima zajedno sa inventarom. Preda Svirac je prvi poznati svirač od zanata koji je pomenut u hrisovulji ( povelji sa zlatnim pečatom ) cara Dušana iz 1353. godine, a tu dužnost obavljao je na teritoriji tadašnje Srbije. Tu se navodi i Hrusa Slepac koji je verovatno bio guslar, kakav se pominje u mnogim našim srednjevekovnim spisima.
Srednjevekovna likovna umetnot prikazuje brojne muzičke motive koji više govore o muzičkom životu toga doba. Mnoge od tih prikaza mogu se naći u manastiru Gradac, u crkvama Bogorodice Ljeviške u Prizrenu, u manastiru Lesnovo, Visoki Dečani, Studenici, Koporinu, Markovom manastiru i drugim.
Izvor (govori): Mr Aleksandra Paladić
Slika: Peter H sa sajta Pixabay
Ljubiteljka slušanja dobre muzike, fanatik pisane reči, zaljubljenica u klavir i harfu, poznavateljka pisanja nota u violinskom i bas ključu.